Boşanmada Yol Haritası (2025)

BOŞANMA DAVASI (2025 GÜNCEL KILAVUZ)

GİRİŞ

Boşanma davası, evlilik birliğinin mahkeme kararıyla sona erdirilmesini sağlayan inşai bir dava türüdür. Türk Medeni Kanunu’nda (TMK) boşanma; anlaşmalı ve çekişmeli olmak üzere iki ana yolla görülür. Görevli mahkeme Aile Mahkemesidir; Aile Mahkemesi bulunmayan yerlerde Asliye Hukuk Mahkemesi, Aile Mahkemesi sıfatıyla davaya bakar. Yetkili mahkeme ise eşlerden birinin yerleşim yeri veya tarafların davadan önce son defa en az 6 aydır birlikte oturdukları yer mahkemesidir.

I) ANLAŞMALI BOŞANMA (TMK m.166/3)

Anlaşmalı boşanma için temel koşullar:

·        Evliliğin en az bir yıl sürmüş olması,

·        Eşlerin birlikte başvurması veya bir eşin açtığı davayı diğerinin kabul etmesi,

·        Hâkimin tarafları bizzat dinleyerek boşanma iradelerinin serbestçe açıklandığına kanaat getirmesi,

·        Hâkimin, boşanmanın mali sonuçları (maddi/manevi tazminat, yoksulluk nafakası vb.) ile çocukların durumu (velayet, kişisel ilişki, iştirak nafakası) hakkında taraflarca sunulan protokolü hukuka uygun bulması.

Notlar:

·        Tarafların duruşmada hazır bulunması kuraldır; vekâletnameyle temsil tek başına yeterli görülmez.

·        Protokolde hâkim gerekli gördüğü değişiklikleri önerebilir; değişiklik taraflarca kabul edilirse karar verilir.

·        Anlaşmalı boşanma için yetki kuralları (yerleşim yeri/son ortak yer) geçerlidir.

II) ÇEKİŞMELİ BOŞANMA

Çekişmeli davalarda boşanmaya dayanak iki ana kategori vardır:

A) Genel sebep (TMK m.166/1): Evlilik birliğinin temelinden sarsılması.

·        Ortak hayatı sürdürmeleri taraflardan beklenemeyecek ölçüde sarsan olgu ve davranışlara dayanılır.

·        Davacının kusuru daha ağır ise davalı itiraz edebilir; ancak itiraz hakkın kötüye kullanılması niteliğinde ise ve evliliğin sürmesinde korunmaya değer bir yarar kalmamışsa yine de boşanmaya hükmedilebilir (TMK m.166/2).

·        Dava reddedilip karar kesinleştiği hâlde, 3 yıl içinde ortak hayat kurulamazsa, eşlerden biri isterse boşanmaya karar verilir (TMK m.166/4).

B) Özel sebepler (TMK m.161–165):

·        Zina (aldatma): Öğrenmeden itibaren 6 ay, her hâlde fiilden itibaren 5 yıl içinde; affeden eş dava hakkını kaybeder.

·        Hayata kast, pek kötü veya onur kırıcı davranış: Öğrenmeden itibaren 6 ay, her hâlde 5 yıl; affedenin dava hakkı yoktur.

·        Suç işleme veya haysiyetsiz hayat sürme: Birlikte yaşamayı çekilmez kılıyorsa her zaman.

·        Terk: Ayrılık en az 6 ay sürmeli; terk eyleminden en az 4 ay sonra ihtar yapılmalı ve ihtarda en az 2 ay içinde dönme çağrısı bulunmalı; dönülmezse dava açılır.

·        Akıl hastalığı: Resmî sağlık kurulu raporuyla iyileşme olanağı bulunmadığı saptanmalı ve ortak hayat diğer eş için çekilmez hâle gelmiş olmalıdır.

III) DAVA NEREDE VE NASIL AÇILIR?

·        Görev: Aile Mahkemesi (yoksa Asliye Hukuk, Aile Mahkemesi sıfatıyla).

·        Yetki: Eşlerden birinin yerleşim yeri veya son 6 aydır birlikte oturulan yer.

·        Usulün özeti: Dilekçelerin teatisi → ön inceleme → tahkikat → sözlü yargılama ve hüküm.

·        Anlaşmalı davada çoğu ara aşama uygulanmadan tek duruşmada karar verilebilir; çekişmeli davaların süresi delil ve tebligat süreçlerine göre değişir.

IV) İSPAT VE DELİLLER

·        Tanık beyanları, yazışmalar/mesaj içerikleri, sosyal medya paylaşımları, otel–uçuş kayıtları, kamera görüntüleri, banka kayıtları, uzman/raporlar vb. hukuka uygun elde edilmiş deliller kullanılabilir.

·        TMK m.184 uyarınca hâkim: olgulara vicdani kanaat ile ulaşır; taraflara yemin teklif edilemez; ikrar hâkimi bağlamaz; delilleri serbestçe takdir eder.

V) DAVANIN SONUÇLARI 

1) Velayet ve kişisel ilişki (TMK m.182): Esas ölçüt çocuğun üstün yararıdır. Hâkim, tarafları (ve idrak çağındaki çocuğu) dinleyebilir; velayeti düzenler, velayeti olmayan ebeveynle kişisel ilişki kurulmasına ve iştirak nafakasına hükmeder.

2) Nafaka türleri: Tedbir nafakası (dava süresince), yoksulluk nafakası (kusuru daha ağır olmayan eş lehine), iştirak nafakası (ergin olmayan çocuk için).

3) Maddi–manevi tazminat: Kusursuz veya daha az kusurlu eş talep edebilir.

4) Mal rejiminin tasfiyesi: Kural olarak edinilmiş mallara katılma; tasfiye davaları boşanmadan bağımsız açılabilir.

5) Mirasçılık: Boşanan eşler birbirlerinin yasal mirasçısı olamaz; önceki ölüme bağlı tasarruflar aksi açıkça belirtilmedikçe hükümsüzleşir.

VI) SIK SORULANLAR (Pratik Bilgiler)

·        Tarafların duruşmaya katılması: Anlaşmalı boşanmada kural olarak her iki eşin bizzat dinlenmesi gerekir. Çekişmeli davada vekil ile takip mümkündür.

·        Dava ne kadar sürer?: Anlaşmalı davalar genelde kısa sürede, çekişmeli davalar ise dosyanın yoğunluğu ve delil durumuna göre değişken sürelerde sonuçlanır.

·        Harç ve giderler: Her yıl güncellenen tarifelere tabidir; miktarlar yıllık olarak değişir.

·        Tazminat/nafaka için süre: Boşanma davasında talep edilmemişse, kararın kesinleşmesinden itibaren 1 yıl içinde ayrıca dava açılabilir (TMK m.178).